Onvertaalbare woorden

Soms zijn woorden gewoon onvertaalbaar… Natuurlijk is het mogelijk om te omschrijven of een term te vinden die in de buurt komt van de originele betekenis, maar toch.. mist er net iets kleins. Toch blijft het net tekort schieten. Onvertaalbare woorden zijn vaak nauw verweven met de cultuur of tradities van een land of regio en laten zich daarom niet zomaar in het keurslijf van een andere taal duwen. Zo is ‘saudade’ dit jaar het thema van kunstzomer Watou. Dit Portugese woord wordt soms eenvoudigweg vertaald als verlangen of heimwee, maar het is zoveel meer dan dat: het is een mengeling van gevoelens van gemis, verdriet, liefde, verlangen en afstand. Het woord komt talloze malen voor in Portugese poëzie en fado en is inherent gelinkt aan het rijke zeevaartverleden. Het omschrijft perfect hoe een matroos zich voelt na maandenlang van huis weg te zijn.

Een onvertaalbaar woord of concept kan zelfs het vertalen van een volledige tekst onmogelijk maken. Zo werd Willem Elsschots meesterwerk Het Dwaallicht ondanks interesse nooit vertaald in het Chinees. Het hoofdpersonage vertoeft namelijk vaak in zijn stamkroeg, een concept dat je aan geen Chinees uitgelegd krijgt!

Zo’n onvertaalbare woorden worden dan ook wel eens als nieuwkomers verwelkomd in een taal. Als ze vaak genoeg gebruikt worden, is het gewoon makkelijker om ze niet meer te vertalen zodat de volledige originele betekenis behouden blijft. Zo gebruiken wij nu sinds enige jaren de termen hygge en fika.

Maar meer nog dan dat, leveren deze woorden ons niet alleen nieuwe woordenschat op, maar zelfs een rijkere belevingswereld. We zien en voelen als het ware nieuwe dingen door deze woorden. Ook het Nederlands heeft een heel rijke waaier aan onvertaalbare termen. Misschien niet zo leuk voor vertalers, maar zeker wel voor anderstaligen: gezelligheid of pretoogjes zijn twee woorden die in deze lijst prijken. Zeg nu zelf: deze fleuren je dag toch zo op!